Zdecentralizowane giełdy (DEX) zyskały popularność nie tylko na fali szumu wokół DeFi. Momentum zdecentralizowanej giełdy Uniswap ponownie rozpaliło debatę na temat zalet i wad zdecentralizowanych i scentralizowanych giełd (CEX). Wielu entuzjastów kryptowalut uważa, że udział zdecentralizowanych giełd w rynku może w przyszłości znacznie wzrosnąć. Wiele z uznanych giełd kryptowalut pracuje obecnie również nad zdecentralizowaną wersją swoich systemów transakcyjnych. To wystarczający powód, aby przyjrzeć się charakterystyce różnych rodzajów giełd. Czy handel kryptowalutami naprawdę stanie się w przyszłości w pełni zdecentralizowany?
Historia handlu na giełdzie kryptowalut
Zanim rzucimy światło na techniczne różnice między CEX a DEX, cofnijmy się w przeszłość. Handel walutami cyfrowymi i tokenami, jakie znamy dzisiaj, liczy sobie w rzeczywistości dopiero kilka lat. Wiele w tej kwestii wydarzyło od czasu wydobycia „bloku genesis” bitcoina (BTC) na początku 2009 roku. Satoshi Nakamoto wysłał wówczas pierwszą w historii transakcję do Hala Finneya. W 2009 roku New Liberty Standard po raz pierwszy ustalił cenę 1 BTC jako organ centralny. Rok później swoje podwoje otworzyła bitcoinowa giełda, Mt.Gox. W 2014 roku funkcjonowanie Mt.Gox zakończyło się jedną z najpoważniejszych jak dotąd kradzieży w historii kryptowalut. Hakerzy zdobyli 744 000 BTC, a giełda zbankrutowała.
W międzyczasie na znaczeniu zyskała Coinbase, która jest obecnie jedną z największych giełd na świecie. Scentralizowana giełda Coinbase podbiła rynek i zaoferowała prostą platformę handlową ze zintegrowanym portfelem i profesjonalną giełdą.
Następnie, wraz ze wzrostem zainteresowania walutami cyfrowymi, swoje podwoje otworzyły inne giełdy. Większość tych giełd była scentralizowana, a dzięki Binance, Bitmax, Bitfinex i OKEx, znani do dziś przedstawiciele sektora giełdowego szybko wspięli się na najwyższy poziom. Przez długi czas nie było możliwości, aby skorzystać z innych narzędzi obrotu niż te scentralizowane (wyjątek w tej kwestii stanowi oczywiście rynek OTC). Dopiero wraz z sukcesem zdecentralizowanych finansów, uwaga uczestników rynku skupiła się na zdecentralizowanych giełdach, takich jak Uniswap, Sushiswap, Compound czy Curve Finance.
CEX czy DEX? | Jakie są różnice?
Zdecentralizowane i scentralizowane giełdy działały obok siebie już od wielu lat. Choć popularność DEX-ów nie osiągnęła poziomu ich scentralizowanych odpowiedników, zajmują one ważną rolę w historii walut cyfrowych. Zwłaszcza podczas szumu wokół DeFi, DEX Uniswap zdołała nawet przewyższyć dzienny poziom handlu kryptowalutowego giganta Coinbase. Dlaczego istnieją dwa różne rodzaje giełd i co je od siebie różni?
CEX, czyli giełdy scentralizowane
Scentralizowana giełda, taka jak Binance, CEX.io, Kraken czy OKEx, ma własną księgę zleceń. W tym przypadku każde zlecenie jest rejestrowane i zatwierdzane. Aby zapewnić poprawność danych, są one przetwarzane wewnętrznie za pośrednictwem dedykowanych serwerów i przechodzą przez scentralizowane procesy bezpieczeństwa. CEX działają z reguły pod nadzorem regulacyjnym i mają wbudowaną rozbudowaną politykę KYC. Jednocześnie, scentralizowane giełdy aktywnie zwalczają oszustów zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby zapobiec praniu pieniędzy. Z usług tego rodzaju giełd szczególnie chętnie korzystają początkujący adepci kryptowalutowej sztuki.
Wolumen zleceń i transakcji jest zwykle znacznie wyższy niż na DEX. Dzieje się tak również dlatego, że węzły sieci nie muszą być aktualizowane w czasie rzeczywistym. W rezultacie szybkość handlu jest bardzo wysoka. Jednak opisana wcześniej prostota platformy wymaga, aby klucze prywatne zintegrowanych portfeli pozostały na giełdzie. Dostęp do kryptowalut jest zatem bezpośrednio powiązany z danymi uwierzytelniającymi użytkownika. Jeśli oszust uzyska dostęp do danych uwierzytelniających poprzez phishing lub włamanie, będzie miał bezpośredni dostęp do przechowywanych zasobów krypto.
Za CEX stoi firma nastawiona na zysk. Aby zapewnić dobre UX, operatorzy giełd oferują często szeroki zakres usług wsparcia. Umożliwiają również zakup kryptowalut za walutę fiducjarną i oferują zazwyczaj szeroki wybór par tradingowych. Scentralizowane giełdy mają stałe opłaty, które są naliczane podczas handlu. Giełda kryptowalut działa na tej samej zasadzie, co każda inna giełda. Algorytm reguluje podaż i popyt, a księga zleceń przechowuje zamówienia użytkowników.
DEX, czyli giełdy zdecentralizowane
Zdecentralizowana giełda oferuje również podstawowe funkcje CEX. Obejmują one księgi zleceń (lub automatyczny animator rynku (AMM)), system obrotu, system dopasowywania i funkcje bezpieczeństwa. Różnica w stosunku do scentralizowanych giełd polega na tym, że wszystkie te funkcje są zdecentralizowane. W tym celu DEX nie opiera się na wewnętrznych serwerach i własnej infrastrukturze IT, ale działa jako zdecentralizowana aplikacja (dApp) na blockchainie. Zasadniczo ważne jest rozróżnienie dwóch rodzajów giełd zdecentralizowanych: zorientowanych na walutę i walutowo neutralnych.
Te pierwsze są często oparte na platformie Ethereum i wykorzystują Ether (ETH) jako centralne medium. Poza tym inne blockchainy są również stosowane jako podstawa infrastrukturalna, ale Ethereum ma tutaj zdecydowanie największy udział w rynku. Dlatego te ostatnie nie opierają się na konkretnym ekosystemie i nie są zależne od waluty, w której użytkownicy dokonują transferów. Tak zwane atomic swapy umożliwiają szybką wymianę kryptowalut, które znajdują się na różnych blockchainach. Giełda jest regulowana za pomocą smart kontraktów, w których zaangażowane strony deponują aktywa przeznaczone do wymiany.
Użytkownicy giełd zdecentralizowanych korzystają z giełd takich jak Uniswap, Bisq czy GDEX głównie ze względu na dwie cechy: anonimowość i bezpieczeństwo. DEX-y są anonimowe, ponieważ do handlu nie są potrzebne praktycznie żadne dane użytkownika. Nie ma stron trzecich (władz lub organów nadzoru finansowego) monitorujących lub narzucających regulacje na giełdzie jako zdecentralizowanej aplikacji. Kolejnym powodem sukcesu DEX-ów jest wysoki poziom bezpieczeństwa. Podczas gdy użytkownicy CEX nie mają kontroli nad swoimi kluczami prywatnymi, DEX nie oferuje zintegrowanego hot walleta, a klucze prywatne pozostają w posiadaniu użytkowników.
Zalety i wady DEX i CEX
Jak wyjaśniono wcześniej, scentralizowane i zdecentralizowane giełdy różnią się od siebie zasadniczo. Ta różnica zapewnia, że obydwa rodzaje giełd mają określone zalety i wady.
Zalety DEX-ów:
Zdecentralizowana giełda jest wolna od pieczy ze strony organizacji rządowych w odniesieniu do regulacji lub monitorowania. Użytkownicy spotykają się ze sobą w handlu bezpośrednim, a w wymianie nie bierze udziału żadna strona trzecia. Każdy użytkownik ma pełny dostęp do swoich kluczy prywatnych, a tym samym do swoich zasobów cyfrowych.
Jednym z głównych powodów handlu na DEX jest z pewnością anonimowość. Nie ma procedury uwierzytelniania, KYC ani dokumentów osobistych przesyłanych na serwery za granicą. Zwykle wystarczy osobisty adres na danym blockchainie i można rozpocząć handel. Nie ma wymiany danych osobowych między giełdą a organem centralnym.
Wady DEX-ów:
Handel na zdecentralizowanej giełdzie jest zwykle znacznie wolniejszy niż na jej scentralizowanych odpowiednikach. Chociaż różni się to w zależności od giełdy, każda transakcja musi zostać zweryfikowana przez górników. Gdy konieczne jest szybkie reagowanie na zmieniające się sytuacje rynkowe, zdecentralizowane giełdy nie są odpowiednim systemem obrotu.
Kluczem do sukcesu giełdy jest wysoka płynność. Giełdy o najwyższej płynności należą do najpopularniejszych systemów obrotu. Stosunkowo świeża koncepcja zdecentralizowanych giełd oznacza, że jest na nich znacznie mniej traderów niż na CEX. W rezultacie płynność również jest znacznie niższa.
Funkcjonalność DEX-ów jest nadal ograniczona. Ponadto graficzny interfejs użytkownika jest w większości zbyt zagmatwany dla początkujących. Zlecenia z limitem, transakcje z depozytem zabezpieczającym lub stop lossy nie są dostępne dla wielu traderów. Jednak większość zdecentralizowanych giełd pracuje nad przyjęciem funkcjonalności znanych z CEX.
Zalety CEX-ów:
Interfejsy użytkownika są łatwe do zrozumienia nawet dla początkujących, a procesy i procedury można szybko zinternalizować. Łatwy i nieskomplikowany dostęp do odpowiednich opcji handlowych. Ogólnie wysoki poziom funkcjonalności z różnymi opcjami handlu i szeroką gamą kryptowalut.
Ze względu na wysoki wolumen obrotu, CEX-y mają wysoką płynność. Giełdy mogą szybko i łatwo wywiązać się ze zobowiązań płatniczych. Tętniąca życiem działalność w scentralizowanych systemach obrotu zapewnia wiele zleceń kupna i sprzedaży, aby zagwarantować handel przyjazny dla rynku.
CEX-y opierają się na indywidualnej i centralnej infrastrukturze. Umożliwia to szybkie procesowanie transakcji niemal w czasie rzeczywistym. Algorytmy wiodących giełd mogą przetwarzać tysiące zamówień na sekundę. Traderzy mogą reagować na zmieniające się sytuacje rynkowe bez większych opóźnień.
Giełdy głównego nurtu oferują szeroką gamę walut cyfrowych z niezliczonymi parami handlowymi. Jednocześnie możliwe są również wpłaty i wypłaty w walucie fiducjarnej.
Wady CEX-ów:
Użytkownicy przechowują swoje aktywa kryptowalutowe na giełdzie. Zintegrowane portfele są częścią systemu, a zatem są poza kontrolą użytkownika. Ponieważ własność kluczy prywatnych spoczywa na firmie zewnętrznej, istnieje ryzyko całkowitej utraty środków, jeśli giełda zostanie zhakowana (nie Twoje klucze, nie Twoje monety).
Dyskusyjna wada: scentralizowane giełdy znajdują się pod kontrolą organów regulacyjnych, dostawców zewnętrznych i regulacji prawnych. Aby zapobiec praniu pieniędzy, operatorzy są zobowiązani do gromadzenia obszernych danych o swoich klientach (KYC). Ta prawidłowość jest sprzeczna z podstawową ideą kryptowalut.
Podsumowanie: CEX vs. DEX — pojedynek bez zwycięzcy?
Duże zainteresowanie aplikacjami zdecentralizowanych finansów (DeFi) spowodowało falę zainteresowania giełdami zdecentralizowanymi. Ten rodzaj systemu obrotu opisuje giełdę, która działa bezpośrednio w łańcuchu bloków bez centralnego organu kontrolnego. Jako jedna z najbardziej rozbudowanych form zdecentralizowanych aplikacji, DEX umożliwia klasyczny handel kryptowalutami. Zaletą jest to, że użytkownicy mogą handlować natychmiast, bez logowania i przez cały czas mają swoje klucze prywatne u siebie.
W przeciwieństwie do tego istnieją giełdy scentralizowane – w skrócie CEX. CEX (przykłady: Binance, Huobi, Coinbase) opierają się na systemie centralnym działającym na własnej infrastrukturze. W przeciwieństwie do DEX, strona trzecia zawsze kontroluje działalność handlową. Scentralizowane giełdy przyciągają do siebie wysoką płynnością i szybkim procesowaniem transakcji. Jednak w tym kontekście użytkownik jest zawsze zależny od giełdy i nie ma dostępu do swoich kluczy prywatnych.
Obydwa rodzaje giełd mają swoje zalety i wady. Całkowita decentralizacja DEX idzie w parze z podstawowymi ideami Satoshiego Nakamoto. Dla wielu traderów wyniki CEX wyraźnie przemawiają jednak za korzystaniem z giełd głównego nurtu. Wiele CEX dostrzegło zalety zdecentralizowanych giełd i pracuje obecnie nad własnymi wariantami lub integruje funkcje DEX ze swoimi systemami. Dlatego możliwe jest, że obydwa warianty spotkają się w przyszłości na odpowiednich interfejsach.
źródło: CEX vs. DEX — here are the differences; link
