W obliczu recesji lub głębszego spowolnienia gospodarczego konwencjonalna mądrość zaleca ostrożność i niechęć do ryzyka. Nie koresponduje to jednak z powszechnie znanym faktem. Największe okazje pojawiają się w czasie kryzysów i spadków koniunktury. W ślad za słynnym powiedzeniem ’Nikt na Wall Street nie wstaje codziennie rano po to, by zarobić 10% rocznie’, wszyscy inwestorzy gonią za wyższymi stopami zwrotu. Co zrobić by kryzys lub spowolnienie gospodarcze obrócić na swoją korzyśc?
By móc osiągnąć ponadprzeciętnie wysokie stopy zwrotu, inwestor powinien nauczyć się podejmować ryzyko, gdy naprawdę powinien to robić. Recesja może być jedną z takich okazji – nie bez powodu na okres cyklicznych spadków koniunktury mówi się 'rynek kupującego’. Jako inwestor powinieneś wręcz na taki moment czekać. Są przypadki, gdy zobrazowanie pewnej sytuacji może pomóc bardziej niż podanie samych wytycznych. Poniżej jest jeden z nich.
Dlaczego Marks wypraszał z biura przestraszonych analityków?
W ciekawy sposób wyrachowaną, uzasadnioną agresję obrazuje anegdota, którą opowiedział niegdyś Howard Marks. Został zapytany o to jak zarządzany przez niego fundusz OakTree zarobił fortunę na krachu 2008 roku. W tamtym okresie wielu znajomych Marksa oraz on sam obawiało się, że globalny system finansowy upadnie. Co chwile odbierał telefony od przestraszonych przyjaciół, którzy myśleli, że to już koniec. Co więcej (podobnie jak w listopadzie i grudniu 2022 na rynku crypto) wielu oczekiwało, że domino upadków walić się będzie dalej. W WSJ i Bloombergu co chwile ukazywały się wywiady z ludźmi, którzy twierdzili że Lehman to tylko wierzchołek góry lodowej. Banki stanowiły przecież system naczyń połączonych.
Mimo to, Marks w kontrze do własnego strachu (co nigdy nie jest łatwe) postanowił kupować na wielką skalę. Przeznaczył na to kilkanaście miliardów dolarów w rezerwach. Przez lata trzymane były na wypadek okazji. Gdy do jego biura w którym nerowowo gryzł długopis i liczył przyszli doradcy, którzy straszyli go i odradzali tak wielką agresję – dziękował za rady i natychmiast wypraszał ich z pokoju. Marks oparł się wówczas na dwóch kwestiach: po pierwsze ocenił, że jeśli świat finansowy nie upadnie – na rynku roi się od okazji, które zapewnią potężny zysk. Do tego wystarczały wówczas kilka prostych kalkulacji. Po drugie, jeśli jednak cały sektor finansowy upadnie nie ma znaczenia co zrobi, OakTree upadnie razem z nim. Jeśli jesteś profesjonalistą, w takich sytuacjach ekstremalnej paniki 'musisz’ upować. Odsuń na bok emocje. Wniosek był jeden – OakTree ruszyło na zakupy.
Lekcja
- Większość prasy ukierunkowana jest na popyt odbiorców. Tym bardziej w czasie paniki nie powinna być przez Ciebie przedmiotem zainteresowania
- Są sytuacje w czasie których to Ty możesz mieć racje, gdy inni się mylą. Uważaj dokładnie kto Ci doradza i jeśli działasz w kontrze do tłumu, spróbuj nawiązać kontakt z podobnymi ludźmi
- Bądź bardzo agresywnym kupującym gdy ceny są naprawdę bardzo niskie, a strach – powszechny. Gdy dominuje euforia i pewność siebie – pozostań bardziej ostrożny
- Gdy wokół danego aktywa pesymizm jest ogromny wystarczy iskra by go odwrócić. Pamiętaj, że podobnie działa to w odwrotnej sytuacji
- Marks przez wiele lat nie dokonywał zakupów w czasie gdy rynek rósł w latach 2003 – 2008.
4 główne zasady
Zapamiętaj to 'inwestycyjne credo’, przypominaj je nieustannie, gdy spostrzeżesz krach lub stopniowo coraz atrakcyjniejszy rynek. Korespondując z perspektywą wyższych stóp procentowych 'na dłużej’, warto przedsięwziąć dodatkowe reguły bezpieczeństwa. Przez ostatnie 40 lat stopy Fed spadły o blisko 2000 punktów bazowych. Pewne zatem jest, że trudno będzie to powtórzyć w czasie gdy obecnie oscylują wokół 5,5%. Inflacja pozostaje podwyższona zatem jak zachowywać się w czasie recesji, której towarzyszy 'droższy dług’, a Fed nie chce pomóc rynkom?
1. Nie ma dymu bez ognia
- By nabyć wysoce porządane aktywa (np. Bitcoina, akcje w najlepszych biznesach na świecie etc.) w niskich cenach, musisz mieć po drugiej stronie kogoś, kto Ci je sprzeda. Wynika z tego, że by to zrobił musi zostać do tego zmuszony – negatywnymi perspektywami, pojedynczym dramatycznym zdarzeniem losowym, perspektywą niższych zysków i przychodów etc. Nie oczekuj więc, że kupno takich aktywów będzie psychologicznie łatwie, gdy będą tanie. To zawsze będzie trudne. Podobnie jak Howard Marks, będziesz musiał postępować 'wbrew sobie’ i w kontrze do własnego strachu.
2. Akcja – reakacja czyli krzywa ceny i popytu
- Pamiętaj, że gdy spadają ceny produktów lub usług oferowane przez firmy, z czasem może rosnąć na nie popyt. Inwestorzy czasami zachowują się tak, jakby niższe ceny miały przeszkodzić firmie. Tymczasem tak nie jest ponieważ ludzie co do zasady powinni być bardziej skłonni do kupowania większej ilości towarów lub usług, po niższych cenach. Doceń konsumentów i zachowaj zdrowy optymizm jesli jesteś inwestorem. Finalnie oczekuj, że i tak 'zaświeci słońce’, a najciemniej jest zawsze przed świtem.
3. Unikaj zadłużonych firm, które nie generują zysków
- Drogi kredyt i rosnące stopy procentowe oznaczają, żę trudno będzie finansować działalność długiem. Problem będą mieć wszystkie firmy, które robiły to dotychczas płacąc niewielke odsetki. Wybieraj zatem ostrożnie gdzie chcesz zainwestować. Gdy stopy procentowe są wysokie a nie jesteś profesjonalistą od inwestycji w zadłużone biznesy, wybieraj ostrożnie. Szukaj firm bez długu, ze świetnym bilansem i odpowiednią marżą. Niektóre spółki pozornie wydają się tanie ale w rzeczywistości takie nie są. Ryzyko bankructwa jest ogromne w czasie gdy nie generują dodatnich przepływów pieniężnych, a koszt długu rośnie. Zamiast patrzeć na wykres cenowy, zerknij w bilans i analizuj biznes. Jeśli jakaś spółka nie zarabia i jest zadłużona, w czasie recesji z rosnącymi stopami w tle – może nie być takiej ceny po której byłaby 'tania’.
4. Kryptowaluty – Bitcoin
- W czasie recesji możesz myśleć o nich w kategoriach długoterminowej inwestycji – wybierz więc projekty, które mają szansę zyskiwać długoterminowo. Kryptowaluty handlowane na EDX Markets (instytucjonalnej giełdzie Wall Street) mogą być finalnie uznane za towary (Bitcoin, Ethereum, Litecoin i Bitcoincash) co może otworzyć im drogę do utworzenia funduszy spot ETF, dających na nie ekspozycje. Pamiętaj, że w czasie recesji na rynku crypto będzie coraz mniej pieniędzy, niższa płynność i głębokość rynku. Zaakceptuj więc wyższą zmienność portfela. Projektom 'meme’ będzie coraz trudniej generować 1000% stopy zwrotu w dni lub miesiące. Wybieraj spośród wąskiego grona, kryptowalut, które cieszą się pozytywnym sentymentem instytucji i inwestorów. Skoncnetruj się na Bitcoinie, dane on-chain mogą pomóc Ci w analizie cyklu i psychologii rynku.
5 strategii inwestycyjnych na recesję
Prezentowane poniżej strategie nie gwarantują zysków. Nie stanowią też kompletnego, wyczerpującego poradnika inwestycyjnego. Bez wątpienia jednak są ciekawe w kontekście analizy i nastawienia psychologicznego w czasie spadku koniunktury i potencjalnie niższych cen wielu aktywów.
Strategia Bejsbolisty
Ciekawą anegdotą jest ta przytaczana przez Buffetta, który uważa że inwestor ma prostsze zadanie od gracza w baseball. Ponieważ gracz w baseball musi odbić każdą piłkę, a inwestor może odbijać je tylko wtedy (zawierać transakcje), gdy uważa że powinien i zrobi to dobrze. Nie wejdź w 'szał inwestowania’ i nie kupuj wszystkiego. Podejmuj decyzje tylko gdy uważasz, że jesteś w stanie uzyskać znaczną przewagę nad tłumem. Jako inwestor powinieneś zaakceptować fakt, że przyszłość nie jest znana.
Zamiast próbować ją przewidzieć podejmuj decyzję w oparciu o głęboką ocenę teraźniejszości. Co wydaje Ci się tanie, co drogie i dlaczego? Jakie emocje napędzają rynek? Czy są w pełni uzasadnione? Tak więc jeśli w czasie recesji chcesz być bejsbolistą, nie dokonuj pochopnych zakupów. Przecież rynek otwarty jest niemal codziennie. Inwestuje dopiero, gdy zyskasz przeważającą pewność. Pamiętaj jednak by nie przespać tej chwili – postrzegaj siebie jako profesjonalistę, poprzeczkę stawiaj wysoko.
Strategia kontrarianina
Założenie jest takie, że kontrarianin zachowuje się w kontrze do cyklu. Gdy rynek drożeje -sprzedaje, gdy rynek szoruje po dnie – kupuje. W teorii to proste, w praktyce takie nie jest. Ponieważ Twoja opinia i idące za nią działanie muszą nie tylko różnić się od powszechnego consensusu. Muszą być też lepsze od niego. A jak wiadomo w przeważającej ilości przypadków, consensus ma rację. Kontrarianizm wymaga rozwijania w sobie umiejętności, które H. Marks określa 'myśleniem drugiego poziomu’. Gdy cena akcji X rośnie po udanym raporcie finansowym tłum chce kupować jej walory po wyższych cenach.
Kontrarianin może jednak uznać, że raport był dobry ale nie tak dobry jak odebrał go rynek. Zatem może lepiej sprzedawać te akcje, zamiast je kupowac? Pamiętaj, że kontrarianin to nie styl życia i nie musisz być kontrarianinem zawsze. Bądź nim tylko wtedy, gdy uważasz że powinieneś. Możesz spróbować wyspecjalizować się w niszowych branżach i poznać je lepiej od analityków Wall Street, którzy analizują przede wszystkim główne branże i największe firmy. Istnieje setki biznesów, które alogrytmy i Wall Street pomijają w większym stopniu. To, z kim i przeciwko komu handlujesz – ma znaczenie.
Szczegóły
W biznesach spółek jak Microsoft, Apple czy Amazon nie znajdziesz rzeczy, które przeoczyłoby Wall Street. Twoja przewaga informacji właściwie nie istnieje. W dużych spółkach Twoja siła może leżeć niemal wyłącznie w psychologii oraz na szerszym horyzoncie inwestycyjnym. Spółki o niskiej kapitalizacji jesteś w stanie poznać ich biznes lepiej od conensusu. W czasie recesji analizuj branże takie jak logistyka, fracht morski czy e-commerce, motoryzacja. To m.in. te sektory mogą wówczas potężnie 'tanieć’.
Spowolnienia gospodarcze często przynoszą trudności w różnych sektorach i spółkach. Stwarzają okazję dokonania strategicznych inwestycji. Inwestowanie w trudnej sytuacji obejmuje identyfikację spółek lub aktywów, które są niedowartościowane lub borykają się z trudnościami finansowymi z powodu spowolnienia gospodarczego. Kontrarianin podejmuje świadome ryzyko, nabywając wyprzedawane aktywa w nadziei, że wartość wzrośnie wraz z ożywieniem gospodarczym.
Strategia 'żółwia’
Nazwaliśmy ją na cześć obronnej formacji rzymskich legionistów. Oznacza dobór aktywów powszechnie uważanych za 'safe haven assets’. Mogą to być akcje firm, które mogą generować zyski nawet w czasie spowolnienia. Producenci alkoholu, tytoniu, sprzedawc, firmy produkujące leki i świadczące usługi związane ze zdrowiem powszechnie uważane są względnie za odporne na cykle. Pamiętaj, że nawet w czasie recesji wokół firm, które 'biją rynek’ może zgormadzić się wianuszek optymistów windujących ich ceny. Problem pojawia się gdy zbyt wiele kapitału migruje do bardzo określonej liczby dóbr – także aktywów.
Możesz także zastanowić się nad akumulacją złota i srebra, którego cena zwykle porusza się wraz za ceną złota. Są to powszechnie uważane aktywa bezpiecznej przystani. Szczególnie złoto ponieważ srebro posiada szerokie zastosowanie w przemyśle – ten w czasie recesji zwykle nie działa zadowalająco dobrze. Ciekawym aspektem w przypadku jest także Bitcoin, który przez wielu analityków uważany jest za cyfrowe aktywo 'safe haven’. W czasie upadków banków w USA (kwiecień 2023), Bitcoin wraz ze złotem zyskiwał w czasie gdy akcje i amerykański dolar spadały. Co do zasady aktywem 'safe haven’ jest też amerykański dolar ale pamiętaj, że mimo odkładania w czasie pivotu Fed, jego siła może być ograniczona gdy gospodarka USA wpadnie w recesję.
Strategia Jobs’a
Jesli specjalizujesz się w technologii, wykorzystaj to, co o niej wiesz. Możesz wykorzystać traderom szanse innowacji, uznając, że recesje i spowolnienia torują drogę do pojawienia się nowych technologii i modeli biznesowych. Inwestowanie w naprawdę innowacyjne i zdrowe firmy może przynieść znaczące zyski, ponieważ niejednokrotnie zmieniają całją branże i zdobywają udział w rynku. Identyfikując trendy i przełomy z wyprzedzeniem lub na wczesnym etapie, inwestor technologiczny pozycjonuje się aby czerpać zyski z transformacyjnych sił innowacji. Pamiętaj – istotny jest także produkt i jak widzą go konsumenci. Za produktem stoi zarząd i zespół ludzi, którzy mają wizję dalszego rozwoju biznesu.
Nazwaliśmy tą strategię na cześć Steve’a Jobsa, legendarnego prezesa i współtwórcy Apple. Ten przypadek podkreśla jak istotny dla firmy jest jej CEO i polityka ukierunkowana na akcjonariuszy. Apple czy Coca Cola stworzyły marki, które wykreowały unikatowe produkty. Konsumenci nie mają telefonu, twierdzą że mają iPhone’a. Jako inwestor na rynku technologii powinieneś potrafić stwierdzić jakie są produkty dowożone przez technologiczne firmy (oprogramowanie, urządzenia). Oraz jak wielką, strategiczna rolę odgrywają w świecie lub niszy. Ciekawe mogą być akcje firm produkujących półprzewodniki ponieważ bez nich postęp technologiczny nie będzie miał racji bytu. Rozważ inwestycje w strategiczne sektory.
Strategia Burry’ego
Spowolnienia gospodarcze często powodują zwiększoną zmienność na rynku, zapewniając traderom możliwość wykorzystania poteżnych wahań cen. Podobnie do Michaela Burry’ego ze Scion Capital, który zarobił fortunę w 2008 roku możesz aktywnie handlować na rynku finansowym. W tym aspekcie istotna może być analiza wolumenu, szybkie podejmowanie decyzji, analiza sentymentu czy tworzenie odpowiednich modeli matematycznych. Pamietaj, że trading jest zaawansowaną metodą hazardu, którą można porównać do pokera. Przewidzenie krótkoterminowych wahań cen ejst niezwykle trudne, zatem zdecyduj się na to tylko jesli tolerujesz olbrzymie ryzyko. Mądrze zarządzaj kapitałem i nie przeznaczaj na to środków, których nie możesz stracić.
Podsumowanie
Inwestor powinien posiadać dogłębne zrozumienie rynków, gotowość do zaakceptowania strat i zdolność do podejmowania decyzji w obliczu niepewności. Co więcej, szeroko zakrojone badania, analizy i zdyscyplinowane podejście do zarządzania ryzykiem mają kluczowe znaczenie dla pomyślności w długim terminie. Stosowanie kontrariańskich strategii, szukanie alternatywnych ścieżek rozwoju może prowadzić do wyjątkowych zwrotów w czasie gdy koniunktura się odwróci. Pamiętaj, że ryzyko jest wkalkulowane w zarządzanie inwestycjami. Rynek oferuje potencjał znacznych zysków tym, którzy są mają środk i są dość odważni, by zapuszczać się na głębokie wody w trudnych ekonomicznie czasach.
Porady najlepszych inwestorów
Dzięki znajomości narracji oraz treści książek i wywiadów ze znanymi inwestorami (którzy nie sprzedają szkoleń) postanowiliśmy zasymulować jakich porad udzieliliby na czas recesji.
Howard Marks (OakTree)
- Inwestuj w wyprzedane aktywa, w kontrze do cyklu. Rozglądaj się za tymi, wokół których pesymizm jest tak wielki, że mogą zaskoczyć rynek niemal wyłącznie pozytywnie. Bądź agresywny gdy premia za ryzyko jest wysoka. Nie jest istotne co kupujesz ale ile za to płacisz.
- Wyszukuj aktywa pmijane, bez powszechnego pokrycia analitycznego – wyspecjalizuj się w szczegółach dot. działania poszczególnych biznesów, poznaj je dobrze. Nie oczekuj, że rynek nagrodzi Cię za to od razu;
- Nie próbuj prognozować zmian w polityce monetarnej banków centralnych ponieważ same nie wiedzą kiedy takowe nastąpią. Prognozy makroekonomiczne najczęściej nie działają, a przez zdecydowaną większość czasu są zbieżne z powszechnym consensuem – nie dają zatem żadnej przewagi nad rynkiem. Nie ma zatem sensu kierować się nimi próbując łowić okazje inwestycyjne.
- Zamiast prognozować przyszłość, spróbuj dokładnie określić aktualny moment trwającego cyklu. Nie koncentruj się na danych makro, koncentruj się na szczegółach bo tylko tu jesteś w stanie zdobyć przewagę. Cykle są oczywiste, wydarzać będą się zawsze – maja związek z wahaniem psychologii inwestorów. Jeśli chcesz osiągać lepsze od średniej wyniki, podejmując niższe od średniej ryzyko – musisz kupować odpowiednie, tanie aktywa od spanikowanych ludzi.
Warren Buffett (Berkshire Hathaway)
- Inwestuj w firmy, których model biznesowy jest prosty. W takie, gdzie zmiana zarządu na mniej 'lotny’ może kosztować niewie. Szukaj spółek, z których produktami identyfikują się ludzie, które wzbudzają emocje. Pamiętaj, w długim terminie relacja tego jak dużo i jak dobrze zarabia firma a gdzie znajdzie się jej giełdowa wycena jest niemal pewna!
- Zmień nastawienie do spadających cen aktywów. Na przykład jeśli akcje firmy co do której sukcesu i niskiej wyceny spadają – ciesz się. To znaczy, że będziesz mógł nabyć ich więcej, po niższej cenie!
- Uważnie śledź wycenę fundamentalną biznesu. Jeśli kupujesz cokolwiek, co jest notowane z premią od wartości godziwej – bierzesz udział w niebezpiecznym wyścigu. Wyszukuj firm, które mają istotne przewagi nad konkurencją (tzw. szeroka fosa) – określ co nią jest. Szanuj gotówkę i trzymaj znaczną jej ilość na czas kryzysu – musisz mieć za co polować na okazje.
- Sprawdzaj takie wskaźniki jak przepływy pieniężne (Free Cash Flow), Stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału (ROIC), Średni ważony koszt kapitału (WACC), Wskaźnik długu do aktywów (Debt to Equity Ratio), Cena do wartości księgowej (PB Ratio), Cena do zysku (PE Ratio)
Peter Lynch
- Jako inwestor musisz być optymistą. Jeśli nie jesteś- nie inwestuj. A już na pewno nie próbuj robić tego, gdy rynek potężnie spada. Cenowy dołek nie jest możliwy do przewidzenia, podobnie jak szczyt. Nie sprzedawaj czegokolwiek, co posiadasz tylko dlatego że cena wzrosła lub spadła – to nie są dobre powody;
- Inwestuj w akcje firm, które znasz i z których produktów korzystasz. Doceń branżę w której pracujesz – być może są wokół niej firmy, które zasługują na Twoje zainteresowanie? Trzymaj się niezadłużonych biznesów i firm, do kasy których wpływają olbrzymie ilości gotówki – ta może być reinwestowana;
- Nabierz przekonania, że cokolwiek się stanie ludzie rano będą jeździli do pracy, myli zęby, robili zakupy, pili alkohol, palili papierosy, grali w gry i korzystali z dobrodziejstw tego świata. Wszędzie możesz dostrzec okazje inwestycyjne. Zwróć uwagę na fundamentalny wskaźnik PEG.
Ray Dalio (Bridgewater)
- Skoncentruj się na długoterminowym potencjale swoich inwestycji. Na giełdzie wygrywa 'Time on the market’, nie 'Timing on the market’. Musisz wiedzieć, co kupujesz i dlaczego, by nie oddać tego co posiadasz w czasie nieustannej licytacji, po zaniżonej cenie;
- Zarządzaj ryzykiem swojego portfela poprzez dobór nieskorelowanych ze sobą aktywów. Jeśli inwestor X odniósł w założeniu 100% wzrost z inwestycji, ale aktywa które mu go zapewniły były ze sobą silnie skorelowane, ryzyko które podjął jest znacznie wyższe od 100% zwrotu z portfela inwestora Y, który wygenerowały dla niego aktywa nieskorelowane. Mogą to być akcje, metale szlachetne, Bitcoin czy obligacje.
Mark Spitznagel (Universa Investments)
- Przyszłość jest nieznana, wpływają na nią czynniki losowe. Ich wpływu ani czasu, gdy on się ujawni nikt nie jest w stanie przewidzieć. Nie słuchaj iluzjonistów, którzy próbują naginać rzeczywistość i twierdzą, że mają rację. Nie oglądaj codziennie wiadomości, ignoruj informacyjny szum;
- Przygotuj się na najgorsze, zastanów się jak chcesz zarządzać ryzykiem 'tail risk’ (tz.w grubego ogona, gdy implikowana zmienność rynku wzrasta 300% a traderzy otrzymują masowe margin calle)
- Potężny kryzys jest tylko kwestią czasu, a krachy będą wydarzać się zawsze. Wszyscy którzy myślą, że MMT (Modern Monetary Theory) uchroni świat przed kryzysem – są w błędzie, nadejdzie spirala zadłużenia. Przygotuj się na to, ponieważ jako trader lub inwestor przeżyjesz (lub nie) wiele krachów.
- Zarządzanie ryzykiem portfela nie jest banalne. Jeśli naprawdę chcesz to robić wypracuj konkretne matematyczne metody, takie jak Monte Carlo czy VAR. Aktywne zarządzanie ryzykiem jest dla profesjonalistów. Jeśli nie masz na nie czasu – rozważ alternatywne metody.
Hugh Hendry (Eclectica Macro)
- Żyjemy w erze błędnej polityki banków centralnych. Nie idź za tłumem, nie musisz zgadzać się z wszystkimi inwestorami. Rynek bywa nieefektywny, szukaj w tym przewagi. Nie oczekuj, że większość ma rację, a tabloidy finansowe nie są tym co pomoże Ci zarobić;
- Możesz rozaważyć Bitcoina zamiast złota jako element hedgujący ryzyko portfela. Z uwagi na ograniczoną podaż, relatywnie niską kapitalizację, rosnące zainteresowanie Wall Street i wyższą od złota premię za ryzyko. Ale tylko jeśli wyższa zmienność wyników nie gra dla Ciebie istotnej roli.
Może Cię zainteresuje: