Australijska giełda ASX a rejestry rozproszone
ASX z Sydney (Australian Stock Exchange) pod koniec roku 2015 zainicjowała proces eksploracji sposobów zastąpienia aktualnego systemu rozliczeniowego CHESS. CHESS (Clearing House Electronic Subregister System) to stworzone ponad 25 lat temu narzędzie do rozliczania transakcji na australijskim rynku kapitałowym. W latach 90. ubiegłego wieku rozwiązanie to uznawane było za technologię wybitnie innowacyjną, która umożliwiła digitalizację ówczesnych fizycznych papierów wartościowych. CHESS pozwolił także na skrócenie czasu dokonywania rozliczeń za transfery z 10 do 5 dni roboczych (z T10 do T5). W roku 2016 okres ten został obniżony do dwóch dni roboczych (T2), które są aktualnie światowym standardem. Rynek kapitałowy w Stanach Zjednoczonych przeszedł na format rozliczeniowy T2 we wrześniu roku 2017. Jednakże pomimo dotychczasowych sukcesów CHESS wykazuje zasadnicze braki w możliwościach operacyjnych dla dynamicznie rozwijającego się rynku instrumentów finansowych w Australii. Sama skalowalność systemu, jako bazy rozliczeniowej jest bez zarzutu, gdyż w 99.99% przypadków finalizacje płatności użytkowników giełdy przebiegają całkowicie prawidłowo. ASX zastępuje system CHESS technologią rejestrów rozproszonych (DLT), ponieważ zapewni większy zakres korzyści dla szerszego grona uczestników rynku. Podczas gdy Australian Stock Exchange pracuje nad wdrożeniem blockchain, nadal będzie inwestować w utrzymywanie wysokiej wydajności i dostępności systemu CHESS.
2020 rokiem przełomu na rynku blockchain
Pierwszy na świecie blockchain w branży usług finansowych na skalę przemysłową zostanie wdrożony w okresie od września roku 2020 do marca roku 2021. Jak donosi ASX, pierwszą nową funkcjonalnością, którą dostarczy nowy system rozproszonych, będzie możliwość rozliczenia transakcji w ciągu jednego dnia roboczego. Rozproszona księga ASX zostanie wykorzystana do rozliczenia gotówkowego australijskiego rynku akcji o wartości 2 trylionów dolarów australijskich. Dokument konsultacyjny wydany przez ASX indykuje, że nowy system będzie także automatyzował szerokie spektrum akcji korporacyjnych. Docelowo blockchain na giełdzie w Sydney dostarczy 50 nowych funkcjonalności, które pomogą uczestnikom rynku usprawnić procesy w celu obniżenia kosztów. Za stronę technologiczną projektu odpowiada nowojorska firma Digital Asset, założona w roku 2014, a kierowana przez byłą dyrektor wykonawczą JPMorgan – Blythe Masters. CEO Digital Asset Holding zasiada także w radzie nadzorczej Hyperledger. Jednego z największych konsorcjów blockchain na świecie, które powstało z ramienia Linux Foundation i skupia potentatów rynku Fintech. 87-stronicowy dokument konsultacyjny ASX będzie dokładnie analizowany przez innych operatorów rynku globalnego przez następne dwa miesiące. Australijczycy oczekują bezstronnego zaopiniowania ich nowatorskiego rozwiązania oraz zlokalizowania potencjalnych technicznych i biznesowych niedoskonałości już na bardzo wczesnym stadium projektu.
Pomimo faktu, iż decyzja o przejściu z CHESS na system rozproszony podjęta została w grudniu roku 2017. To australijski regulator rynku finansowego ma czas na finalne zatwierdzenie projektu do 22 czerwca roku 2018. Półroczny bufor to nie tylko okres zbierania odpowiedzi zwrotnej od innych operatorów giełdowych, lecz także czas wnikliwej analizy prawno-regulacyjnej rozwiązania. Technologia dostarczana przez Digital Asset Holding została przetestowana w oparciu o testy funkcjonalne imitujące zachowania systemu CHESS, dając pozytywny wynik. Przeprowadzono także kompleksowe testy niefunkcjonalne (wymagania skalowalności, bezpieczeństwa i wydajności) dla systemu zastępczego po wdrożeniu w formie prywatnej implementacji blockchain. Przeprowadzono także badanie lokalnego rynku kapitałowego w celu uzyskania informacji, jakie funkcjonalności są wybitnie pożądane przez docelowych użytkowników australijskiej giełdy.
Faktyczna decentralizacja?
Zarządzający funduszami, maklerzy giełdowi i depozytariusze będą mogli nadal działać w taki sam sposób jak teraz w ramach nowego systemu. Jednakże okres testów będzie umożliwiać także partycypację w rejestrze rozproszonym na zasadzie pełnego węzła sieci. Posiadanie pełnej historii rozproszonej księgi głównej na swoim serwerze eliminuje potrzebę dokonywania rekoncyliacji stanu środków gotówkowych i papierów wartościowych. Aktualnie szeroko przyjętą praktyką jest przeprowadzanie regularnych przeglądów czy stan faktyczny przepływów pieniężnych zgadza się z przepływami instrumentów finansowych pomiędzy stronami. Wymóg ten pojawia się w sytuacji, gdy dwie strony transakcji: giełda oraz instytucja maklerska prowadząca rachunek inwestycyjny muszą symultanicznie prowadzić ten sam rejestr stanu kont.
Przy użyciu technologii rejestrów rozproszonych księga rozliczeniowa jest jedna oraz jest współdzielona i replikowana pomiędzy wszystkich aktywnych graczy na rynku. ASX utrzyma okres rozliczeniowy T2 jako domyślny dla akcji. Lecz jasno zaznacza, iż nowy system zapewni możliwość rozliczenia niektórych transakcji w jeden dzień, a potencjalnie nawet wcześniej. Transferami, które z pewnością skorzystałyby na tego typu rozwiązaniu to fundusze rynku pieniężnego i transakcje typu spot. Skrócenie okresu rozliczeniowego da faktyczne korzyści depozytariuszom i innym uczestnikom rynku, ponieważ zmniejszy ryzyko płynności, a tym samym uwolni kapitał. ASX wskazał, że technologia poprawi również przeprowadzanie akcji korporacyjnych, poprzez głębszą transparentność rynku oraz odejście od procesów opartych o papier.
Co ciekawe, rewolucja ma nastąpić nie tylko na podłożu stricte biznesowym, lecz także podejścia do technologii. Uczestnicy rynku są zachęcani do nauki nowego języka programowania opracowanego przez Digital Asset, który będzie mógł być wykorzystany do tworzenia nowych aplikacji na bazie blockchain. Może to obejmować automatyczne głosowanie przez pełnomocnika lub usługi zapewniające szybszy termin wykupu środków klientów czy też zarządzanie kontami typu Escrow. Tworzenie programów opartych o smart kontrakty ma być przyszłością na australijskim rynku kapitałowym. Digital Asset Holding ma dostarczyć także odpowiedni narzędzia do tworzenia i weryfikacji smart kontraktów, które nie będą wymagały umiejętności programistycznych.
Długa droga w przyszłość
Pomimo innowacyjności, jaką dostarczać ma nowe rozwiązanie ASX, wedle komunikatów giełdy, projekt nie przekroczy standardowego budżetu przewidzianego na kolejne lata. Australijscy decydenci podkreślają jednak, iż bezprecedensowe przedsięwzięcie może dostarczy wielu komplikacji implementacyjnych, które pojawia się dopiero w trakcie finalnej integracji. Aby uznać projekt jako długofalowy sukces, spełnionych będzie musiało być szereg wymagań operacyjno-biznesowych. Użytkownicy docelowi będą musieli uzyskać realną korzyść w postaci większej kontroli i zaufaniu do swojej działalności rynkowej. Poprzez terminowy, bezpieczny i uproszczony dostęp do rejestru posiadaczy (dla emitentów), aktywów finansowych (inwestorzy końcowi) i powiązanych informacji. System DLT powinien także spełniać warunki stale rozszerzającego się australijskiego rynku kapitałowego, który jest integralną częścią światowego ekosystemu finansowego. Kolejnym aspektem będzie zapewnienie możliwości integracji z systemami biznesowymi wyższego i niższego szczebla oraz interoperacyjność z innymi systemami rozproszonymi. Bardzo ważnym zagadnieniem poruszanym przez twórców i projektantów rozwiązania DLT dla ASX jest możliwość dokonania sprawnego i transparentnego audytu zewnętrznego. Standaryzacja projektu odbywa się w ramach ISO 20022.
Tomasz Kurowski, maj 2018.
Źródła i referencje
- https://www.asx.com.au/services/chess-replacement.htm#GuidingprinciplesforthereplacementofCHESS Blockchain dla ASX, jako zastępstwo CHESS
- https://www.asx.com.au/documents/research/chess_brochure.pdf Opis systemu CHESS
- http://www.afr.com/technology/asx-blockchain-to-go-live-at-end-of-2020-20180427-h0zcgx ASX oraz blockchain dla rynku kapitałowego
