Już teraz odsetek niezamieszkanych nieruchomości na polskich wsiach jest dość wysoki, a sytuacja prawdopodobnie będzie się pogarszać.
Depopulacja, czyli spadek liczby ludności, jest szczególnie widoczny w tych częściach Polski, które są oddalone od dużych metropolii.
Puste nieruchomości na wsi
W tym miejscu należy wyjaśnić, że informacje na temat odsetka mieszkaniowych pustostanów są trudne do pozyskania, gdyż urzędy statystyczne zbierają takie dane tylko przy okazji rzadko odbywających się spisów powszechnych. I tak, z ostatniego przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny spisu powszechnego wynika, że na obszarach wiejskich mamy obecnie do czynienia z 568 400 niezamieszkanych nieruchomości. Dominującą formą są tu budynki jednorodzinne. W ciągu dziesięciu lat między kolejnymi spisami powszechnymi, liczba niezamieszkanych budynków na wsi wzrosła o 24 proc, podczas gdy wzrost liczby niezamieszkanych mieszkań wyniósł 14 proc. Zdaniem ekspertów część tego przyrostu może wynikać z rozwoju infrastruktury turystycznej na wsi.
Co ciekawe, na obszarach wiejskich w gminach miejsko-wiejskich częściej znajdziemy lokalizacje turystyczne cechujące się wyższym odsetkiem niezamieszkanych lokali i domów, który w marcu 2021 r. przekraczał 20 proc. W gminach wiejskich średni odsetek niezamieszkanych lokali i domów wynosił wówczas około 12 proc.
Warto nadmienić, że od 2003 r. Główny Urząd Statystyczny wlicza niezamieszkane domy i lokale do ogólnej wielkości zasobu mieszkaniowego, która pod koniec 2019 r. wynosiła już 14,81 mln jednostek.
Eksperci portalu RynekPierwotny.pl zwracają uwagę na fakt, że znaczna część niezamieszkanych domów na terenach wiejskich znajduje się w bardzo złym stanie technicznym. Z danych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego wynika, że w latach 2012-2022 corocznie nakazywano rozbiórkę mniej niż 500 zrujnowanych budynków mieszkalnych w skali całego kraju. Co więcej, liczba rozbiórek bloków i domów na podstawie art. 67 prawa budowlanego nigdy nie przekroczyła dwustu rocznie w analizowanym okresie. Natomiast sami właściciele bardzo niechętnie decydują się na rozbiórkę ze względu na coraz wyższe koszty prac, konflikty między współwłaścicielami oraz niską atrakcyjność rynkową wielu działek zajętych przez starsze domy.
Osób starszych jest na wsi coraz więcej
Pracownicy Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN zwracają uwagę, że 1/3 gmin wiejskich w Polsce to obszary, gdzie ludność się koncentruje, podczas gdy aż 2/3 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich to obszary, które tracą swoich mieszkańców. Zauważalna jest również zmiana struktury wiekowej ludności wiejskiej – coraz mniej jest osób w wieku 20-45 lat, natomiast rośnie liczba osób starszych, czyli tych powyżej 65 roku życia. To zjawisko, nazywane starzeniem się populacji, prowadzi do przesunięcia równowagi demograficznej w kierunku coraz większego udziału osób starszych.
Warto zwrócić też uwagę, że proces wyludniania wsi, głównie poprzez migrację do miast, wynika z większej atrakcyjności rynku pracy w obszarach podmiejskich w porównaniu z peryferyjnymi. Co prawda migracja ta zaczyna się jako wybór związany z edukacją, ale często przekształca się w stałe osiedlenie się w nowych miejscach.