Decentralizacja jest jedną z tych cech, którą chcielibyśmy móc przypisać jak największej liczbie projektów walut cyfrowych. Która z kryptowalut jest jednak zdecentralizowana w największym stopniu?
Koncepcja decentralizacji nie jest nowa, aczkolwiek rzadko słyszy się o niej w sferze finansów. Wiadomo, że tradycyjna instytucja finansowa, która dominuje na świecie, jest całkowicie scentralizowana.
Właściwie dopiero pojawienie się kryptowalut zapoczątkowało erę zdecentralizowanych finansów. 28 października 2008 roku Satoshi Nakamoto opublikował białą księgę Botcoina. W dokumencie przedstawiono założenia systemu elektronicznej gotówki typu peer-2-peer, który umożliwiałby procesowanie transakcji między stronami bez konieczności udziału jakiegokolwiek pośrednika finansowego.
Świat jeszcze wówczas nie do końca zdawał sobie sprawę, w jak dużym stopniu idea ta zrewolucjonizuje sektor finansów. Nie spodziewano się, że zawarte w niej koncepcje staną się podstawą zupełnie nowej przestrzeni, która wyewoluuje znacząco w ciągu kolejnych 10 lat.
Bitcoin, podobnie jak większość kryptowalut, które pojawiły się po nim, traktuje decentralizację jako jedną z cech całkowicie definiujących jego jestestwo. Powstaje jednak pytanie: w jak dużym stopniu bitcoin jest zdecentralizowany? Czy istnieje jakaś inna waluta cyfrowa, która jest bardziej zdecentralizowana niż król kryptowalut?
Co to jest decentralizacja?
W kontekście finansowym decentralizacja odnosi się do możliwości przeprowadzania transakcji finansowych bez pośrednika będącego stroną trzecią, który stanowiłby nadzór nad transakcją.
Aby kryptowaluta mogła być określana jako zdecentralizowana, musi posiadać następujące cechy:
Brak organu centralnego
Nie może istnieć centralny organ zarządzający walutą lub łańcuchem bloków. Zamiast tego waluta cyfrowa musi być utrzymywana przez sieć rozproszonych komputerów, a ta sieć powinna być otwarta dla wszystkich.
To samo dotyczy danych. W tym przypadku również nie ma mowy o „scentralizowanym” przechowywaniu. Informacje są publicznie dostępne i przechowywane w rozproszonej sieci, dzięki czemu są niezwykle bezpieczne i wydajne. Tym samym nie tylko eliminuje się ryzyko cyberataków, ale także dodaje warstwę zaufania wśród użytkowników, którzy mogą łatwo uzyskać dostęp do informacji (kiedy tylko zechcą).
Podejmowanie decyzji
Jeśli chodzi o utrzymanie i przyszłe aktualizacje dla zdecentralizowanej waluty, podejmowanie decyzji opiera się na mechanizmie konsensusu, który uwzględnia wszystkich zaangażowanych w sieć. Sieć interesariuszy zaangażowanych w blockchain może obejmować programistów, górników, badaczy, handlowców, inwestorów, przedsiębiorców itp.
Emisja
Emisja zdecentralizowanej waluty jest często podyktowana z góry definiującymi ją parametrami, które zostały jasno określone już w samym momencie jej powstania. Piękno tego mechanizmu polega na tym, że nie można go dowolnie zmieniać ani nim manipulować.
Oznacza to, że w danym momencie w obiegu będzie tylko określona ilość waluty.
W przeciwieństwie do scentralizowanej waluty fiducjarnej, której emisja i wartość są łatwo manipulowane przez organy rządowe, zdecentralizowane waluty postępują zgodnie z protokołami, na których zostały zbudowane.
Zakres użycia
Ze zdecentralizowanej waluty korzystać może dosłownie każdy. Nie istnieje w tym względzie potrzeba uzyskiwania jakiejkolwiek zgody z zewnątrz, kontroli tożsamości ani ograniczeń geograficznych. System jest otwarty dla wszystkich chętnych na całym świecie.
Ten otwarty dostęp nie ogranicza się tylko do wykonywania transakcji. Nawet emisja nowych monet jest otwarta publicznie. Prawie każdy może wziąć udział w procesie wydobywania nowych cyfrowych monet, o ile przestrzega określonych protokołów zaprojektowanych dla tej waluty.
Która kryptowaluta jest najbardziej zdecentralizowana?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, przyjrzyjmy się niektórym z najbardziej reprezentatywnych przykładów:
Bitcoin
Bitcoin (BTC) jest powszechnie uważany za najbardziej zdecentralizowany blockchain, chociaż istnieją pewne argumenty również przeciwko tej tezie.
Jako swojego klienta do uruchamiania łańcucha bloków, większość węzłów sieci Bitcoin używa bitcoin core, co czyni go wysoce scentralizowanym, jeśli chodzi o wykorzystanie klienta. Ponadto, wszelkie aktualizacje/zmiany w sieci Bitcoin są dostarczane przez relatywnie niewielką liczbę programistów.
Jeśli chodzi o węzły Bitcoin, chociaż są one rozmieszczone na całym świecie, ich koncentracja jest dość wysoka w USA i Niemczech, stanowiąc – w każdym z tych przypadków – prawie 12%.
Bitcoin wykorzystuje mechanizm konsensusu Proof-of-Work (POW), który jest wysoce energochłonny i wymaga użycia specjalistycznego sprzętu.
Proces wydobywania nowych bitcoinów, a także przetwarzania transakcji znany jest pod nazwą mining. Chociaż na papierze jest to niezależny i otwarty dla wszystkich proces, co oznacza, że każdy może zostać górnikiem (o ile ma niezbędny sprzęt) i zacząć wydobywać bitcoiny, w prawdziwym świecie nie do końca tak to wygląda.
Wydobycie jest procesem niezwykle konkurencyjnym, a szanse, że małemu górnikowi uda się wydobyć blok, są bardzo małe. Dość często skłania to niezależnych górników do przekazania swojej mocy wydobywczej dużym pulom.
To właśnie w ramach takich pul koncentruje się moc wydobywcza, która znajduje się w rękach garstki gigantów, którzy mają teraz ogromną kontrolę nad siecią.
W 2014 roku miał miejsce przypadek, kiedy jedna z pul wydobywczych zdołała skoncentrować ponad 50% mocy haszującej bitcoin, czyniąc sieć podatną na ataki i manipulacje. Na szczęście nic takiego się nie wydarzyło, aczkolwiek ten stan rzeczy zaalarmował społeczność skupioną wokół BTC.
Od zeszłego roku żadnej z pul nie udało się uzyskać ponad 15% mocy haszującej.
Nie ma wątpliwości, że im więcej górników dołącza do sieci, tym bardziej staje się ona zdecentralizowana. Twarda bariera wejścia kwestionuje jednak znacząco jej zdecentralizowany charakter.
Wolumen BTC w obrocie na giełdach wynosi 26 miliardów dolarów, co plasuje go na 2 miejscu w gronie największych kryptowalut pod względem wolumenu w ciągu ostatnich 24 godzin.
Łączna liczba adresów BTC wynosi obecnie około 822 tysięcy, z dość płaską krzywą w ciągu ostatnich 3 lat, co wskazuje na niewielkie zmiany.
Ethereum
Ethereum (ETH), druga co do wielkości kryptowaluta pod względem kapitalizacji rynkowej, istnieje od prawie 7 lat i zdaje się posiadać o wiele bardziej aktywną społeczność deweloperów niż Bitcoin.
Jednak, zgodnie z wizją jego twórcy, development Ethereum jest wysoce scentralizowany. Ponadto, nie ma mechanizmu konsensusu w celu zatwierdzenia jakichkolwiek zmian w protokole, co sprawia, że - przynajmniej w aspekcie rozwojowym – sieć Ethereum jest wysoce scentralizowana.
Co więcej, Ethereum wykorzystuje bazę kodu geth do uruchomienia swojego łańcucha bloków, co oznacza, że jakikolwiek luka w tej bazie może narazić cały łańcuch bloków na niebezpieczeństwo.
Węzły Ethereum są również dość scentralizowane pod względem globalnej dystrybucji: Stany Zjednoczone mają 41% węzłów, Niemcy zaś 15%.
Ethereum to kolejna moneta typu proof-of-work (POW), która działa (póki co) w podobny sposób jak Bitcoin, dzięki czemu proces jest scentralizowany w oparciu o wspieranie dużych puli wydobywczych, które kontrolują znaczny udział mocy obliczeniowej.
Ethereum ma jednak przejść niebawem na algorytm proof-of-stake (POS). Dzięki Ethereum 2.0 blockchain ma stać się znacznie bardziej zdecentralizowane, jako że od tego momentu nie będzie już wymagało od górników udziału w pulach wydobywczych ani inwestowania w dodatkowy sprzęt.
Aby stać się pełnym węzłem walidacyjnym należy zablokować co najmniej 32 ETH, co – przy obecnej cenie rynkowej ETH – wydaje się być dość znaczącą inwestycją.
Poza tą początkową inwestycją, proces stania się pełnym węzłem jest otwarty dla wszystkich, co powoduje, że bariera wejścia jest znacznie niższa niż wcześniej, a sieć jest bardziej zdecentralizowana.
Jeśli chodzi o wolumen handlu ETH na giełdach, patrząc na dane z ostatnich 24 godzin, wolumen wynosi 17 miliardów dolarów, co plasuje go w pierwszej trójce kryptowalut.
Całkowita liczba adresów ETH wynosi obecnie około 800 tysięcy. Warto podkreślić, że 20% ETH jest skoncentrowane tylko w 10 adresach ETH.
Monero
Monero (XMR) to kolejna kryptowaluta, która istnieje tak długo, jak Ethereum. Znana jest z wysokiego stopnia anonimowości i prywatności.
Monero to jedna z niewielu kryptowalut, w których każdy użytkownik jest anonimowy i żadne szczegóły dotyczące transakcji nie są publicznie dostępne. Nadawca, odbiorca i kwota każdej pojedynczej transakcji pozostają w ukryciu dzięki zastosowaniu trzech ważnych technologii: Stealth Addresses, Ring Signatures i RingCT.
Jeśli chodzi o zdecentralizowany charakter, społeczność programistów Monero jest bardziej skoncentrowana w porównaniu z Bitcoinem czy Ethereum i chociaż zmiany w kodzie wymagają konsensusu społeczności, rozwój kodu jest zdecydowanie bardziej scentralizowany.
Aby uruchomić węzeł Monero, należy połączyć się z klientem zwanym deamon, który łączy twój węzeł z blockchainem.
Węzły Monero są dystrybuowane globalnie, ale w wymiarze podobnym do BTC i ETH. 2 kraje z największą liczbą węzłów to USA i Niemcy.
Monero to moneta typu Proof of Work (POW), podobnie jak BTC i ETH, która w celu weryfikacji transakcji i tworzenia nowych bloków korzysta z mechanizmu miningu.
Wydobycie Monero nie jest obarczone koniecznością posiadania wysoce wyspecjalizowanego sprzętu i można je prowadzić przy użyciu zwykłych komputerów, co znacznie zmniejsza barierę wejścia.
Biorąc to pod uwagę, wydobycie jest bardzo konkurencyjne, a niezależni górnicy mają mniejsze szanse na wydobycie nowego bloku niż duże pule wydobywcze. Właśnie dlatego zaleca się, aby niezależni górnicy dołączyli do basenów wydobywczych, jeśli chcą generować stały dochód. To sprawia, że proces wydobycia jest wysoce scentralizowany.
W rzeczywistości około 74% hash rate Monero jest kontrolowane przez tylko 3 pule wydobywcze, co czyni go bardziej scentralizowanym niż Bitcoin, a nawet Ethereum.
Jeśli chodzi o wolumen obrotu XMR na giełdach, wynosił on w chwili publikacji 126 milionów dolarów, co plasowało go na 45 miejscu wśród największych kryptowalut będących przedmiotem obrotu w okresie ostatnich 24 godzin.
Litecoin
Znany również jako „cyfrowe srebro”, Litecoin (LTC) jest jedną z najstarszych istniejących kryptowalut. Wprowadzony na rynek w 2011 roku przez Charliego Lee Litecoin jest podobny do Bitcoina pod względem funkcjonalności i użytkowania.
Litecoin to moneta typu Proof-of-Work (POW). Podobnie jak pozostałe monety cyfrowe, które omówiliśmy wcześniej, wymaga kopania w celu zweryfikowania transakcji i wybicia nowych monet.
Jest tylko jeden klient używany do obsługi większości węzłów LTC, zwany Litecoin Core, co sprawia, że dystrybucja klienta jest wysoce zdecentralizowana.
Dzięki globalnie rozproszonej sieci węzłów Litecoin jest dość zdecentralizowany w porównaniu z innymi kryptowalutami, aczkolwiek lwia część jego węzłów znajduje się w USA i w Rosji.
Jeśli chodzi o wydobycie Litecoina, łańcuch ten cierpi na ten sam problem, co większość monet POW – centralizację pul wydobywczych. Ponieważ niezależnym górnikom nie opłaca się już samodzielnie wydobywać LTC, to – aby generować dochód – muszą dołączać do pul.
Od 2022 r. 65% wskaźnika hash rate jest kontrolowane przez 3 pule wydobywcze, co sprawia, że wydobycie LTC jest wysoce scentralizowane.
Wolumen LTC w obrocie na giełdach wynosi 0,91 miliarda dolarów, co plasuje go na 20 miejscu wśród największych kryptowalut będących przedmiotem obrotu w okresie 24 godzin.
Całkowita liczba adresów LTC wynosi obecnie nieco powyżej 0,2 miliona.
Podsumowanie
Chociaż wszystkie omówione kryptowaluty zostały zaprojektowane tak, aby były zdecentralizowane, zawsze istnieją pewne aspekty, które – w miarę upływu czasu i zwiększenia stopnia zaangażowania ludzi – wnoszą do ich ekosystemów pierwiastek centralizacji.
Jeśli chodzi o strukturę dewelopmentu, Bitcoin prowadzi z rozproszoną siecią programistów i anonimowym twórcą, Satoshi Nakamoto. W następnej koleności wypadałoby wymienić Monero, Litecoin i wreszcie Ethereum.
Jeśli chodzi o dystrybucję klientów, Bitcoin, Litecoin, Ethereum, Monero mają scentralizowaną strukturę – do obsługi większości węzłów używany jest jeden klient. Jeśli chodzi o wolumen transakcji prowadzi BTC; za nim plasują się ETH, LTC, a na końcu XMR.
BTC prowadzi również jeśli chodzi o aktywne adresy, ale to Ethereum – w ciągu ostatnich 3 lat – odnotowało stały wzrost ich liczby.
Wszystko się zmienia, gdy spojrzymy na strukturę wydobycia i barierę wejścia do sieci blockchain. Ethereum prowadzi z aktualizacją POS i planowanym uruchomieniem ETH 2.0, dzięki czemu właśnie ta moneta staje się bardziej zdecentralizowana niż wcześniej.
Patrząc bardziej ogólne, najbardziej zdecentralizowanym ekosystemem wydaje się być Bitcoin. Sieć króla kryptowalut zapewnia balans między developmentem a możliwościami sieci miningowej, dzięki czemu jest w stanie zaoferować łatwiejszy i bardziej otwarty dostęp dla użytkowników.
***
Opracowano na podstawie What is the most decentralized cryptocurrency autorstwa Arpita Agarwala; źródło: link