Wirus MPOX to nowy Covid, fala lockdownów jesienią? Dwie spółki mają szczepionkę. Zarobią fortunę?

Wirus małpiej ospy, znany pod nazwą mpox (ang. monkeypox) w ostatnich tygodniach zyskuje rosnącą popularność. Postanowiliśmy sprawdzić, czy sytuacja 'rokuje’ na kolejną, 'uszytą’ globalną pandemię. Zidentyfikowaliśmy kilka spółek giełdowych, które od lat badają szczepionki przeciw mpox i potencjalnie mogą zarobić fortunę, jeśli epidemia się rozleje. Ich akcje od kilku sesji dynamicznie rosną.

Jak dotąd wyścig prowadzą dwie spółki, którym po piętach depczą dobrze znane ze szczepionek na Covid-19, Moderna i Biontech. Te dwie ostatnie zarobiły setki miliardów dolarów na pandemii koronawirusa, a ich akcje rosły wykładniczo… By oddać większość tych wzrostów, gdy zapotrzebowanie na szczepionki przeciwko Covid-19 spadło, a lockdowny przeszły do historii.

Na jak długo i czy dzięki panice związanej z mpox wrócą do generowania olbrzymich zysków? Obecnie widzimy dwóch potencjalnych zwycięzców: Bavarian i Emergent Biosolutions. Wspomniane Moderna i Biontech, 'zwyciężyły’ już jeden wyścig o szczepionkę na koronawirusa.

Produkty Moderny i Biontech (w fazie badawczej) wykonane są w technologii mRNA; ingerują w materiał genetyczny. Emergent Biosolutions wydaje się najbardziej niebezpieczny, podczas gdy Bavarian Nordic może mieć problem z dynamicznym zwiększeniem skali. Sprawdźmy, co jak dotad wiemy na ten temat.

Wirus opuszcza Afrykę

Afrykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (Africa CDC) ogłosiło trwającą epidemię małpiej ospy jako stan zagrożenia zdrowia publicznego w zakresie kontynentalnego bezpieczeństwa. To pierwsza taka deklaracja, odkąd agencja powstała, w 2017 roku. Fala zakażeń obserwowana jest jak dotąd głównie w Kongo, ale kolejne kraje raportują przypadki zakażeń. Wydaje się, że akcje wymienionych firm mogą reagować wzrostami na kolejne 'paniczne’ nagłówki o rozprzestrzeniającej się epidemii.

Jak donosi Al-Jazeera, w stolicy Filipin, Manili zidentyfikowano mpox u 33-letniego pacjenta. W ubiegłym tygodniu przypadek po raz pierwszy wykryto poza Afryką, w Szwecji (wariant Clade 1b). Jeśli nowa mutacja małpiej ospy okaże się bardziej zaraźliwa, możemy niebawem usłyszeć o kolejnych zakażeniach, w następnych krajach. Odpowiedź WHO i władz państw pozostaje nieznana i wciąż trudno uwierzyć, że spotka się z reakcją podobną do Covid-19.

W roku 2023 r. zakażenia mpox wzrosły o 69% rok do roku. Natomiast, jak dotąd w roku 2024 wzrost wynosi 160%, przy 19% rocznym wzroście zgonów w porównaniu z 2023 r. Jak dotąd łącznie 12 krajów zgłosiło przypadki. Między innymi Kongo, RPA, Kenia, Rwanda, Uganda, Burundi, RCA, Kamerun, Nigeria, Wybrzeże Kości Słoniowej i Liberia. Jak donosi Africa CDC od początku 2024 r. na kontynencie zgłoszono ponad 17 000 przypadków. Z czego ok. 2 863 potwierdzonych i 517 zgonów.

Warianty mpox

Wirus mpox ma dwa główne typy zwane Clade I i Clade II. Klad (ang. Clade) to grupa organizmów, w tym przypadku wirusów, wyłonionych ze wspólnego przodka. Jak dotąd, Clade I pozostawał endemiczny dla Afryki Środkowej. Śmiertelność wynosi ok. 10%. Natomiast we wrześniu 2023 r. nowa mutacja Clade I stworzyła nowy wariant, tzw. Clade Ib. Wydaje się, że Clade Ib rozprzestrzenia się głównie za pośrednictwem kontaktów seksualnych. Z kolei śmierteność Clade II jest relatywnie niska i wynosiła ok. 0,4%; dotykała przeważnie osoby zakażone wirusem HIV.

Prawdopodobnie wirus może również przenosić się poprzez kontakt z płynami ustrojowymi lub zmianami, które zwykle pojawiają się u zarażonych. W Afryce obserowany jest gwałtowny wzrost zakażeń wśród młodzieży poniżej 18 roku życia. Na przykład ok. 60% przypadków w Kongo dotyczy młodzieży poniżej 15 roku życia. Natomiast liczba ta wzrasta do przeszło 70%, jeśli wziąć pod uwagę osoby poniżej 18 roku życia.

Dwie gwiazdy

Afryka boryka się obecnie z niedoborem szczepionek przeciwko ospie wietrznej. Africa CDC szacuje, że obecnie dostępnych jest około 200 000 dawek, przy zapotrzebowaniu ok. 10 milionów 'na wczoraj’. Obecnie stosowane są dwie szczepionki przeciwko tej chorobie. Ich producentami są Biontech i Bavarian Nordic. Akcje obu firm wzrosły odpowiednio o 12 i 48% w trakcie ostatnich 5 sesji. Obie zostały zalecone do stosowania przez Strategiczną Grupę Doradczą Ekspertów WHO ds. Jak dotąd WHO nie zaleca jednak masowych szczepień tymi szczepionkami.

Produkty te nie są jeszcze w pełni zbadane, tylko „wstępnie zakwalifikowane”. Środkiem tymczasowym pomiędzy procesem badawczym, a finalną akceptacją regulatorów jest Emergency Use Listing (EUL). Ten proces opracowano specjalnie w celu przyspieszenia dostępności nielicencjonowanych produktów medycznych. Takich jak szczepionki, które są potrzebne w sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia publicznego. Wiemy już, ze przedstawiciele Afryki odbyli rozmowy z producentami.

Ryzyko rośnie?

W wydanym w piątek 16 sierpnia, Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób przekazało, że agencja zwiększyła poziom ryzyka mpox Clade I, dla populacji europejskiej z „bardzo niskiego” do „niskiego” poziomu. Powód to bardzo silne powiązania i kontakty między populacjami Europy i Afryki. Stąd też wydaje się, że przynajmniej na razie Polska nie jest zagrożona.

Oto wygrani mpox?

Dokładnie 9 sierpnia WHO zaprosiła producentów szczepionek do ubiegania się o wpis do wykazu zastosowań nadzwyczajnych. Wszystko to w ramach wysiłków międzynarodowych grup, w zakresie zakupu i dystrybucji szczepionek w krajach o niskich dochodach. Firma Bavarian Nordic przekazała Afryce ok. 15 000 dawek szczepionki. To wciąż tylko ułamek zapotrzebowania. Emergent Bio Solutions przekazało ich aż 50 000.

Naukowcy sugerują, że nawet jeśli ochroną miałyby zostać objęte osoby w grupie podwyższonego ryzyka, niedobór dawek pozostaje olbrzymi. Co za tym idzie rynek sprzedaży jest wielki, a grupa firm mająca ukończone, lub bliskie skończenia produkty – wąska. Badania kliniczne finansowane przez Coalition for Epidemic Preparedness Innovations na ten moment wciąż oceniają, czy szczepionka Jynneos od Bavarian może chronić dzieci i osoby, które były już narażone na kontakt z wirusem; produkt jest dopuszczony w USA.

Ilość szczepionek wyprodukowanych przez firmy farmaceutyczne w okresie pandemii była olbrzymia. Ostatecznie wzrosły ich zapasy, a obie spółki z generowania zysków przeszły do prowadzenia biznesu 'pod kreską’. Ostatnie dane z USA sugerują jednak najwyższy wzrost zachorowań na COVID-19 od 2022 roku. Co więcej, nawet jeśli mpox nie okaże się 'nowym covidem’, możemy zaobserwować szeroki popyt na produkty spółek. Jeśli wejdą do obrotu.

Moderna i Biontech w wyścigu

Szczepionka mRNA przeciwko wirusowi ospy małp (BNT166) chroni myszy i makaki przed tzw. chorobą ortopokswirusową. Organizacja WHO wspiera rozwój nowej szczepionki mRNA wyprodukowanej przez BioNTech. Ta chroniłaby zarówno przed ospą prawdziwą jak i pokrewnymi wirusami. Na temat szczepionki Moderny mRNA-1769 wiadomo stosunkowo niewiele; w tym roku rozpoczęły się jej testy w Wielkiej Brytanii.

Urzędnicy amerykańskiego Centers for Diseases Control and Prevention (CDC) po raz pierwszy ostrzegli lekarzy i innych pracowników służby zdrowia w grudniu, aby zwracali uwagę na wariant mpox Clade I. Agencja wznowiła zalecenie 7 sierpnia. Teraz amerykańskie kliniki zlecają testowanie próbek ospy od pacjentów z podejrzanymi przypadkami, niektóre ośrodki testowe bezpośrednio sprawdzają typ kladu ospy.Agencja niedawno poinformowała, że otrzymanie obu dawek szczepionki Jynneos wydaje się zmniejszać ryzyko ospy. CDC oczekuje, że szczepionka będzie chronić przed oboma kladami.

Bavarian Nordic, Moderna i Biontech – wygr ani pandemii mpox?

Kluczowe wnioski, które płyną z dotychczasowych działań to fakt, że ewentualna pandemia mpox niesamowicie zwiększyłaby potencjalny rynek dla wszystkich trzech, wymienionych firm. Pierwsze prawdopodobnie okazałyby się akcje duńskiego biotechu Bavarian Nordic, ze względu na zaawansowane prace, umowy i dopuszczoną szczepionkę na mpox.

Firma planuje zwiększyć produkcję szczepionki przeciwko ospie i współpracować z międzynarodowymi organizacjami zdrowotnymi w celu zapewnienia jej dostępu… W końcu mpox został uznany za globalny stan zagrożenia zdrowia publicznego. Spółka poinformowała już Afrykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC), że może wyprodukować 10 milionów dawek szczepionki do końca 2025 roku. A jeszcze w tym roku może dostarczyć do 2 milionów dawek.

Aktualnie rozszerza sieć produkcyjną o Afrykę i jest gotowa współpracować z Africa CDC i WHO, aby szczepionka była dostępna dla wszystkich krajów. Na 'Czarnym Lądzie’ firma zamierza korzystać z transferu technologii i korzystać z pomocy lokalnych, selekcjonowanych producentów. Od wybuchu epidemii w styczniu 2023 r. w Kongu odnotowano 27 000 przypadków. Oraz ponad 1 100 zgonów, głównie wśród dzieci.

Bavarian Nordic zwiększa moce

Dzięki partnerstwu z wieloma rządami i organizacjami (m.in. HERA i PAHO), Bavarian Nordic dostarczył ponad 15 milionów dawek szczepionki przeciwko ospie wietrznej do ponad 76 krajów na całym świecie podczas PHEIC przeciwko ospie wietrznej w 2022/23 roku. Według spółki szczepionki odegrały rolę w powstrzymaniu epidemii. Sama szczepionka okazała się wysoce skuteczna po 1 lub 2 szczepieniach i zmniejszyła nasilenie choroby. Oceniono to na podstawie zmniejszenia liczby hospitalizacji.

Od 2022 r. firma Bavarian Nordic tworzy zapasy szczepionek, aby zapewnić zapas na wypadek potencjalnych wybuchów epidemii.W odpowiedzi na ostatnie wydarzenia firma planuje również zwiększyć produkcję szczepionek, aby zapewnić stały dostęp do szczepionki przeciwko ospie wietrznej. W związku z tym firma poinformowała afrykańskie CDC, że jest w stanie wyprodukować 10 milionów dawek do końca 2025 roku, oprócz bieżących zamówień, i może już dostarczyć do 2 milionów dawek w tym roku.

Bavarian Nordic poinformował w piątek, że przekaże dane organowi regulacyjnemu Unii Europejskiej w celu rozszerzenia stosowania szczepionki przeciwko ospie wietrznej dla nastolatków. Dyrektor generalny spółki, Paul Chaplin na łamach CNBC przekazał, że ’rozszerzone zatwierdzenie dla osób w wieku od 12 do 17 lat będzie miało kluczowe znaczenie w walce z ostatnią epidemią’, która szczególnie dotyka nastolatków i małe dzieci. WHO ogłosiła w środę eskalację epidemii ospy w Afryce stanem zagrożenia zdrowia publicznego.

Aktualnie, kilka agencji, w tym Europejski Urząd ds. Gotowości i Reagowania w Sytuacjach Kryzysowych, zaczęło kupować dawki od Bavarian Nordic, aby pomóc afrykańskiemu odpowiednikowi w zarządzaniu sytuacją. Według analityka Jefferies, Petera Welforda, wybuch epidemii ospy może okazać się „gratką” dla Bavarian Nordic. Przy aktualnej zdolności produkcyjnej firma może potencjalnie przynieść „do 600 milionów do 1 miliarda dolarów” w 2025 roku, pomimo niższych cen sprzedanych hurtowo produktów.

Cichy zwycięzca?

Kolejną spółką, która może wiele zarobić na epidemii lub pandemii mpox, jest Emergent Bio Solutions. Jej akcje od połowy lutego 2024 wzrosły około 8-krotnie. Firma biotechnologiczna ma już na koncie produkty zwalczające wirus ebola. W ostatnim komentarzu do wyników czytaliśmy: Jesteśmy optymistycznie nastawieni do potencjału naszych produktów MCM, w tym TEMBEXA i Ebanga, oraz ich zdolności do przyczynienia się do naszego przyszłego wzrostu.

Obejmuje to ponad 250 milionów dolarów w modyfikacjach kontraktów z rządem USA dla naszej działalności MCM, w tym zamówienie o wartości 30 mln USD na dostawę CYFENDUS, 99,9 mln USD na dostawę ACAM2000 oraz nową opcję kontraktową o łącznej wartości 122,9 mln USD na dostawę VIGIV i BAT dla rządu USA. Kapitalizacja spółki to niespełna 700 mln dolarów i na tle pozostałych gigantów jest 'miniaturowa’.

Firma oczekuje, że do końca kwartału otrzyma zgodę FDA na rozszerzenie ACAM do zwalczania mpox, gdzie widzi szanse na nowe kontrakty w drugiej połowie roku. W poniedziałek poinformowała, że przekaże 50 000 dawek swojej szczepionki przeciwko ospie Demokratycznej Republice Konga i innym krajom afrykańskim. Szczepionka ACAM2000 firmy Emergent, zatwierdzona do stosowania w przypadku ospy prawdziwej, została wykorzystana jako szczepionka przeciwko ospie prawdziwej.

Bavarian wygrywa 'starcie o jakość’?

Według amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom, ACAM2000, replikująca się szczepionka wirusowa od Emergent… Ma więcej znanych skutków ubocznych i zagrożeń niż ta od Bavarian Nordic. Szczepionka od biotechnologicznego giganta Bavarian Nordic znana jako Jynneos, została zatwierdzona w USA zarówno na tzw. ospę prawdziwą, jak i wietrzną.

Według FDA szczepionka ACAM2000 powoduje zapalenie mięśnia sercowego/osierdzia – obrzęk mięśnia sercowego lub jego okolic – u 1 na 175 nowych biorców szczepionki ACAM2000. Zamiast zastrzyku, szczepionka jest podawana poprzez serię małych wkłuć; gojenie trwa od 2 do 4 tygodni. Dopóki srana się nie zagoi, nosiciel może przekazwać wirusa innym ludziom.

Szczepionka ACAM2000 nie jest zalecana dla osób z osłabionym układem odpornościowym; m.in. nosicielom wirusa HIV. Biontech wskazał, że najwcześniej pełna produkcja szczepionek na mpox ruszy pod koniec 2025 roku, z uwagi na status procesu regulacyjnego. Ten prawdopodobnie mógłby zostać przyspieszony w szczegolnych warunkach. Obserwowaliśmy to już w trakcie pandemii covid.

Pewne jest jedno. Wyścig o przeciwdziałanie mpox rozpoczął się już dawno i przyspiesza. Im poważniejsza będzie epidemia, tym więcej szczepionek wyprodukują i sprzedadzą farmaceutyczni giganci. Czy czarne chmury znów zawisną nad globalną gospodarką?