Jak poprawnie udokumentować operacje na kryptowalutach? Poradnik

Wprowadzona na początku 2019 roku zmiana kwalifikacji przychodu z obrotu kryptowalutami spowodowała także zmiany w sposobie dokumentowania takich operacji zarówno dla przedsiębiorców stosujących podatkową Księgę Przychodów i Rozchodów, jak i Księgi Handlowe. Jak w takim razie poprawnie udokumentować operacje na kryptowalutach w 2019 roku? 

Przychody z obrotu kryptowalutami w Księdze Przychodów i Rozchodów do końca 2018 roku

Do tej pory podatnicy, którzy prowadzili podatkową Księgę Przychodów i Rozchodów, w zakresie dokumentowania operacji na kryptowalutach zobowiązani byli do traktowania ich tak samo jak towarów handlowych. Według obowiązujących przepisów, przychody ze sprzedaży wyrobów, towarów handlowych i usług zapisywane są w kolumnie 7, na podstawie wystawionych faktur, a w przypadku sprzedaży, która nie jest udokumentowana fakturą – na podstawie dowodu wewnętrznego wystawionego na koniec dnia, w którym w jednej kwocie wykazuje się wartość tych przychodów za dany dzień, o ile nie prowadzi się ewidencji sprzedaży lub kas rejestrujących. Przychód z tytułu obrotu kryptowalutami mógł być zatem wpisywany do księgi na podstawie dziennego zestawienia sprzedaży jednostek kryptowalut.

Wydatki na zakup kryptowalut w Księdze Przychodów i Rozchodów do końca 2018 roku

Wydatki na zakup towarów handlowych, a więc również kryptowalut, co do zasady powinny być ujmowane na bieżąco, czyli koszt uzyskania przychodu powinien być rozpoznany już w momencie dokonania transakcji zakupu. Jednak zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, transakcje zakupu towarów handlowych należy wpisać do księgi „niezwłocznie po ich otrzymaniu, najpóźniej przed przekazaniem do magazynu, przerobu lub sprzedaży”.

Natomiast podstawą dokonania zapisu w księdze są dowody księgowe, np. faktury czy rachunki, spełniające wymagane rozporządzeniem warunki co do ich zawartości. Dokumentowanie nabycia kryptowalut może więc dla podatnika okazać się problematyczne, ponieważ w przypadku ich nabywania na giełdach internetowych podatnik nie otrzymuje od sprzedawcy ani rachunku, ani faktury, dysponuje jedynie potwierdzeniem przelewu lub wyciągiem z giełdy elektronicznej. Mimo, że te dokumenty zgodnie z rozporządzeniem nie są dokumentami księgowymi, to w świetle najnowszych interpretacji Krajowej Informacji Skarbowej mogą zostać uznane za dowody wewnętrzne, a więc będą wystarczające do udokumentowania kosztów uzyskania przychodów.

Warto zauważyć, że dowodami księgowymi w transakcjach kryptowalutami mogą być także inne dokumenty, niespełniające wymogów zawartych w rozporządzeniu, o ile w sposób jednoznaczny potwierdzają fakt poniesienia wydatku. W takich sytuacjach sąd administracyjny uznaje za dopuszczalne udowodnienie poniesienia wydatku w każdy możliwy i zgodny z prawem sposób.

Spis z natury w KPiR – czy to konieczne?

Biorąc pod uwagę, że kryptowaluty w świetle przepisów o KPiR traktowane są jak towary handlowe, podatnik ma obowiązek przeprowadzenia spisu z natury m.in. na koniec każdego roku podatkowego. Ta zasada dotyczy także posiadanych kryptowalut. KIS potwierdził, że nabyte kryptowaluty podatnik powinien wycenić według cen zakupu lub nabycia, albo – jeśli ceny rynkowe są niższe od cen zakupu lub nabycia – według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu.

Księga Przychodów i Rozchodów od 1 stycznia 2019 r.

Po nowelizacji ustawy o PIT zmienił się sposób kwalifikacji przychodów z tytułu zbycia kryptowalut. Od tego roku przychody ze zbycia kryptowalut traktowane są jako przychody z kapitałów pieniężnych. Wobec tego, skoro przychody z obrotu kryptowalutami nie są już zaliczane do przychodów z działalności gospodarczej, nie stosuje się do ich ewidencjonowania rozporządzenia w sprawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Co do dokumentowania poniesionych kosztów oraz uzyskanych przychodów, nie ma obecnie w ustawie wymienionych szczególnych rodzajów dowodów księgowych, należy więc przyjąć, że – zgodnie z art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej – jako dowód można dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

Kryptowaluty w Księgach Rachunkowych

Ze względu na to, że w ustawie o rachunkowości nie ma wprost wymienionych dokumentów, które mogą stanowić dowód księgowy, a jedynie podane są informacje, które taki dokument musi zawierać, za dowód księgowy może zostać uznany każdy dokument, spełniający wymogi merytoryczne i formalne.

Jeśli chodzi o zmianę kwalifikacji źródła przychodu z handlu kryptowalutami, w kontekście ustawy o rachunkowości nie jest ona istotna, ponieważ w ramach księgowania ciągle obowiązuje zasad podziału kosztów na pośrednie i bezpośrednie. W zakresie ustalania wartości rozchodu kryptowalut ustawa o rachunkowości odnosi się do metody FIFO (first in, first out). Dopuszczalne jest jednak stosowanie metod LIFO (last in first out) oraz średniej ważonej.

Jeśli chodzi o prezentowanie kryptowalut w sprawozdaniu finansowym, to przepisy ustawy o rachunkowości nie zawierają jednoznacznych zasad, przyjmuje się jednak, że kryptowaluty powinny zostać ujęte jako inwestycje krótkoterminowe. Co do wyceny bilansowej posiadanych kryptowalut stosuje się metody wyceny według wartości rynkowej, ceny nabycia lub ceny rynkowej zależnie od tego, która z tych wartości jest niższa, a inwestycje krótkoterminowe, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej. Wartość godziwa powinna wobec tego zostać ustalona na poziomie sprzedaży netto dla analogicznej transakcji rozliczanej w środkach pieniężnych. W rachunku zysków i strat handel kryptowalutami powinien być kwalifikowany jako przychody oraz koszty finansowe.

Jak widać, zmiany wprowadzone od stycznia 2019 roku w zakresie kwalifikacji kryptowalut, mogą powodować problemy z dokumentowaniem transakcji z nimi związanymi. Mimo wprowadzonych ułatwień, w ustawach brakuje jasnych zasad chociażby kwalifikowania dowodów księgowych. Miejmy nadzieję, że coraz częściej pojawiające się interpretacje Krajowej Informacji Skarbowej w zakresie obrotu kryptowalutami zmotywują Ministerstwo Finansów do stworzenia jednoznacznych przepisów w tym zakresie.